अन्वयार्थ आणि श्लोक ह्यांचे सविस्तर अर्थ विशद करणारी गीताप्रवचने

नमस्कार. गीताप्रेमी साधकहो,
सुप्रभात!
आजचा संदेश श्री विजय कदम यांच्या कडून आपल्या प्रतिक्रिया त्यांना कळवाव्या ब्रम्हसूत्र विशद करताना महर्षी व्यास म्हणतात, !!ईक्षतेर्नाशब्दम!! व्यास म्हणतात, "ईक्षते" म्हणजे विचार करते, संकल्प करते. हे आपल्या आद्यावस्थेत असताना आपल्यातच रममाण झालेले असते. तिथे कोणताच विस्तार नसतो. ते एकच एकटे असते. कोणताच संकल्प तिथे स्फुरण पावलेला नसतो. म्हणजेच बाह्य दृष्टीला दिसणारा हा जगत- पसारा नसतो. याला व्यास "अशब्दम" असे म्हणतात. जेव्हा त्या ब्रम्हाच्या ठिकाणी पहिलं स्फुरण होतं, पहिला संकल्प होतो तो "ओंकार". आपल्याला भगवद्गीता जे "ओमित्येकाक्षरम" असं सांगते. ब्रम्हवाद्यांंचे कोणतेही कार्य "ओम" म्हणून होत असते. ते त्या ब्रम्हाचे आद्य स्फुरण होय. ही त्यात निर्माण झालेली पहिली क्रिया आहे. हा पहिला विकार आहे. हाच पहिला शब्द. भगवंत भगवद्गीतेत म्हणतात, "प्रणव: सर्व वेदेषु शब्द: खे" . इथे पहिल्यांदा या ओंकारातून आकाश म्हणजेच पोकळी निर्माण झाली आणि या आकाशाचा गुण आहे "शब्द". व्यास जे म्हणतात "अशब्दम" , तेव्हा हे ओंकाराचं स्फुरण झालेलं नव्हतं. म्हणून हे जगतापासून "ब्रम्ह" असण्याचे कारण होत नाही. ब्रम्ह त्याच्याही आधी आहेच. ओंकार हा त्रिगुणात्मक आहे. म्हणून तो नियंत्रित आहे. तिन्ही गुणांच्या पलिकडे ब्रम्ह आहे. तरीपण जर ब्रम्ह गाठायचं असेल तर या ओमकारस्वरुपाला हाताशी धरावं लागतं. कारण ब्रम्ह निर्विकार, निर्गुण आहे. काही साध्य करायचं असेल तर ते मुळात आकारमय असायलां हवं. म्हणून ध्यानादि क्रिया करताना " ओम" हाच ध्यानी धरायला हवा. जरी आपण म्हटलं कि; संकल्प, विचार हा प्रकृतिच्या दृष्टीनुसार केला तर ते योग्य नाही, कारण तिथे "आत्म" हा शब्द आहे. व्यास म्हणतात, "गौणश्चेन्नात्मशब्दात" . ही प्रकृती या जगाचे कारण नाही. या जगाचे कारण हे ब्रम्हच आहे. प्रकृती या जगाचा सांभाळ करते. मुलत: हे जगत त्रिगुणात्मक आहे. या गुणांच्या अधीन राहून प्रकृती नावाची व्यवस्था आहे. हिलाच "मम माया दुरत्यया: " असे भगवद्गीतेत म्हटलं आहे. म्हणून प्रकृती ही ब्रम्हवाचक नाही. ती विकारमय आहे. ब्रम्ह विकारमय नाही. यासाठी पुढचं सूत्र सांगतात, "तन्निष्ठस्य मोक्षोपदेशात" या ब्रम्हाच्या ठिकाणी स्थित असणारी "मुक्ती" सांगितली आहे. मोक्ष तेव्हाच, जेव्हा ब्रम्हप्राप्ती होईल. प्रकृती मोक्षाचे कारण नसून ते बंधाचे कारण आहे. प्रकृती स्वत:चे काहीच निर्माण करीत नाही. ब्रम्हच आपल्या स्वत:ला त्रिगुणात्मक मायास्वरूपात प्रकट करतं. म्हणून मोक्ष प्राप्तीसाठी " नि: स्त्रैगुण्यो भवार्जुन" असं भगवंत म्हणतात. आत्मप्राप्ती म्हणजेच मोक्ष. म्हणून "आत्मा" हा शब्द जो काही योजिला आहे तो ब्रम्हवाचक आहे. आपण व्यवहारातसुद्धा स्वत: विषयी "आत्म" हा शब्दप्रयोग करतो. आपल्याहून भिन्न पदार्थासाठी, उदा. पुस्तक, झाड, घर इत्यादीसाठी "आत्म " हा शब्द योजित नाही. म्हणून दिसते ते ब्रम्ह नसून त्यात ब्रम्ह समाविष्ट आहे. ते जाणण्यासाठी ज्ञानेश्वर माऊली म्हणाली, "मंथूनी नवनीता तैसे घे अनंता! वाया व्यर्थ कथा सांडी मार्गु!!" !!हरीओम !!
आणखी वाचा ....